टिंग्या

गेल्या महिनाभरात दोन सिनेमे बैलाशी संबंधित आले मराठीत.. त्यातला एक वळू आणि दुसरा टिंग्या दोन्ही सिनेमांची बरोबरी नाही, मात्र दोघांचाही अस्सलपणा जास्त भावणारा आहे. दोन्ही चित्रपटांची मांडणी अतिशय सुंदररित्या केलीय. दोन्हींच्या कथानकातून आणि मांडणीतून मराठी सिनेमानं पुर्णपणे कात टाकलीय. हे पुन्हांदा अधोरेखित झालय.
त्यात बोलूयात टिंग्याविषयी.. अस्सल, मातीतलं, रांगडं असा काहीसा उल्लेख या चित्रपटाविषयी करावाच लागेल. हा सिनेमा जिथे घडतो.. म्हणजे टिंग्यांचं आणि त्याच्या मुस्लिम मैत्रीणीचं घरं ही दोन्ही घरं डोंगरात आहेत.. म्हणजेच साधाराण गावापासून लांब असेल्या पाड्यावर किंवा डोंगरावर .. आत्तापर्यंत कुठलाही मराठी सिनेमा तिथपर्यंत पोहचला नव्हता..हे मला अधिक भावलं..
दुसरं टिंग्याची मैत्रीण असते मुस्लिम घरातील.. मात्र हिंदू आणि मुस्लिम यांचा कोणताही भेद सिनेमात शेवटपर्यंत होतच नाही.. अगदी सहज ग्रामीण भागात हे दोन्ही समाज किती गुण्यागोविंदाने नांदतात, याचं फारचं वास्तववादी चित्रण या सिनेमात आलंय.. आणि त्यात या विषयाचा अजिबात बाऊ केलेला नाही.. त्यात काही भाषणबाजीही नाही, आणि कपोलकल्पित प्रसंगही नाहीत.. त्यामुळेच दिग्दर्शकाचे आभार मानायला हवेत.. गावातल्या समाजमनाचं वास्तववादी चित्रण करण्यात टिंग्यानं चांगलीच बाजी मारलीय.
आता मुख्य कथानकासंबंधात.. टिंग्याचं त्याच्या बैलावर असणारं प्रेम.. बैलाला झालेला अपघात, त्यामुळं त्याचं शेतात राबू न शकणं.. टिंग्याच्या बापासमोर यामुळे निर्माण होणारे प्रश्न.. बैलाला विकण्याच्या घेण्यात येणारा निर्णय... त्याला टिंग्याचा असणारा विरोध.. यात हा सिनेमा उलगडत जातो.. त्यातही विशेष म्हणजे टिंग्याचं एवढं लहान असतानाही घरातलं असणारं स्थान, त्याच्या आईबापाचं त्याच्यावर असेललं आणि त्या बैलावर असलेलं प्रेम कुठेही न सांगता अतिशय व्यवस्थित मांडण्यात आलंय. दोन प्रसंग मला अतिशय आवडले ते ही लिहतो..
1. टिंग्या बैलावर उपचारासाठी डॉक्टर आणायला कुमालाही न संगता ओतूरला जातो.. फक्त त्याच्या मैत्रीणीकडे आलेल्या डॉक्टरांच्या मोटारसायकलवर ओतूरचं नाव बघून.. आणि त्या डॉक्टरकडे पोहचल्यावर तो जनावरांचा डॉक्टर नाही हे कळल्यावर टिंग्या ढसढसा रडतो.. हे कुठेतरी आत खूप अंतर्मुख करतं.. एवढं निरागस प्रेम खरचं कुणी कुणावर करतं का हो..
2. दुसरा प्रसंग बाजारात नेण्यासाठी तालुक्याच्या गावी या बैलाला घेऊन जातात, टिंग्या बापाच्या मागे नेऊ नकोस म्हणून जात असतो. त्याचा बाप त्याला नाही म्हणत असताना मध्येच बरोबर चल म्हणून संगतो.. बैलाला चालता येत नसल्यानं टिंग्याचा मोठा भाऊ त्याला मागून मारत असतो..बैलाला लागतय हे लक्षात आल्यावर टिंग्या भावाला पुढे जायला सांगतो आणि संवत मागे राहतो.. आणि बैलाला लागू नये मात्र आवाज तर यायला हवा म्हणून स्वत:च्या पायावर चाबकाचे फटकारे मारत निघतो.. हे फार अंगावर येतं.. इतक्या आपल्या लाडक्या प्राण्याला बाजारात कापण्यासाठी नेणा-या टिंग्याच्या मनात काय येत असेल..
चित्रपटातला मपला तुपला हे शब्दप्रयोग अती आहेत, असं वाटलं. सर्रासपणे एवढं बोललं जात नाही.. दुसरं टिंग्याच्या मोठ्या भावाला म्हणजे तोही शाळेतच असतो..त्याला या सगळ्याशी काहीही घेणंदेणं नाहीये.. त्याला देण्यात येणारी स्पेसही आणि त्याच्या बेदरकार वागण्यामुळे टिंग्या जास्त उठून येतो.. टिग्याची आई, त्याच्या मैत्रीणीची मरणारी आजी, हे सगळेच अंतर्मुख करत राहतात.. टिंग्याच्या बापाची अवस्था काय होत असेल, हातातलं बियाणं पेरण्यासाठी त्याची चाललेली घालमेल, याच्यासाठी घरातला भाग असलेल्या बैलाला विकावं लागण्याचा घ्यावा लागणारा निर्णय. त्याच्यावर असलेलं कर्ज..त्यात येणारे आत्महत्येचे विचार.. कुठेतरी वास्तवाची ठोस जाणीव करुन देतात... हे थांबवणं इतकं सोप्प नाही, हे लक्षात येतं जातं.. आणि सिनेमा पकड घेत जातो.. लहानग्या टिंग्याच्या बैलावरील अश्राप प्रेमापोटी हा चित्रपट कायम स्मरणात राहतो.. पाडस कादंबरीची आणि मजीद मजिदीच्या चिल्ड्रेन इन हेवनची आठवणही या निमित्तानं याच्याशी लांबून येते.. बैलाला विकण्यासाठी नेणार असल्याच्या आदल्या रात्री टिंग्या त्या बैलाच्या समोर जाऊन बैलाच्या पाठीवर हात ठेउन जे ढसाढसा रडतो.. ते बाहेर येईपर्यंत विसरताच येत नाही.. त्यामुळेच कुठेतरी खोल आत टिंग्या वस्तीला राहतो.. या नव्या दिग्दर्शकाच्या एवढ्या सुंदर कलाकृतीला आपला सलाम..